یک سناریو

یک سناریو :

زنگ تلفن همراهم به صدا در آمد، صدای دوستی قدیمی مرا به وجد آورد . بعد از احوالپرسی‌های مرسوم، یادی کردیم از سالهای دوری که در کنار هم به کوهپیمایی می‌رفتیم . مدتها بود که بدلیل شرایط حاکم بر زندگی،  مجالی برای کوه و کوهپیمایی نیافته بود و بقول معروف از فضای کوه خارج بود . القصه از من درخواستی داشت . از فرزندش گفت . فرزندی که خاطره کودکی بازیگوش را برایم زنده کرد.  او که هم اینک جوانانی برومند شده بود، دوست داشت کوهنورد شود و دوستم از من که همچنان در این وادی فعال بودم، درخواست همراهی و همفکری داشت .

او از من می خواست که بگویم ، چگونه فرزندش می تواند وارد دنیای کوهنوردی شود و در این مسیر به فعالیت بپردازد ؟

سئوالی که طی بخصوص دو سه سال گذشته از بسیاری کسان دیگر ( چه برای خودشان و چه برای خویشان خود ) شنیده بودم .

شاید ساده ترین و راحت ترین جواب ممکن برای این سئوال، ورود به باشگاه ها و تشکل های معتبر ! کوهنوردی باشد . اما اگر کمی عمیق تر به این درخواست توجه کنیم، قضیه پیچیده تر خواهد شد .

**************************

به راستی برای کوهنورد شدن چه باید کرد ؟ چه نقشه و طرحی در این زمینه وجود دارد ؟ قطعا کوهنورد شدن در فضای فعلی همانند یک دوره آکادمیک نیست که طی ترم ها و واحد های درسی مشخص و ارزیابی های مختلف بتوان سطوح مختلفی را طی نمود و در پایان موفق آن، مفتخر به اخذ گواهینامه و لیسانس شد.

در حال حاضر دوره‌های آموزشی کوهنوردی متناسب با درک متولیان آن و نه الزاما بر اساس نیازهای عمومی موجود، طراحی و به اجرا در می‌آیند ولی آنچه در این آموزش‌ها مورد تاکید می‌باشد،  آشنا نمودن فراگیران  با تکنیک ها و اصول عملیاتی فعالیت های کوه است و آنچه که مهجور واقع شده است . توجه به منش و اصول رفتاری ، رویکردها ، شیوه‌های عمل و سطوح رشد در این زمینه است.  مجموعه‌ای که " فرهنگ کوه " را می‌سازد . بدون شکل‌گیری " فرهنگ کوه "  آنچه از کوهنوردی حاصل می شود تنها فعالیتی ماجراجویانه ، غیر مسئولانه و همراه با صدمه به خود و طبیعت کوهستان است .

 بی‌توجهی " فرهنگ کوه "  موجب شکل‌گیری نوعی هرج و مرج در رفتار و مسئولیت‌های کوهنوردان و کوهپیمایان می‌شود،  چرا که قواعد و اصولی که بتواند رفتارها را در مسیری درست قرار دهد و سپس امکان  قضاوت و ارزیابی مناسب را بوجود آورد، تعریف نشده‌ است. 

منش و اصول رفتاری کوهنوردان برخواسته از تعامل مسئولانه ایشان با طبیعت کوهستان و کلیه عوامل مرتبط با آن است . بگونه‌ای که فعالیت‌های ایشان نه تنها تاثیری مخرب بر عرصه های کوهستان نداشته باشد بلکه بعنوان عاملی موثر در زمینه حفظ و بالندگی طبیعت کوهستان عمل نماید .

رویکردهای کسانیکه به فعالیت‌های عرصه کوهستان می‌پردازند، متناسب با شرایط اقتصادی ، اجتماعی و حتی خانوادگی در سطوح مختلفی قابل تعریف و طبقه بندی است . بنظر می‌رسد طرح مشخصی که بتواند رویکردهای گوناگون را مورد توجه قرار دهد و بتواند برای  علاقمندان الهام بخش  مسیر و اهدافی بلند مدت باشد، وجود ندارد  .

شیوه عمل و نقشه راه که بر اساس سطوح رشد و در مسیر رویکردها می بایست طراحی شود، نیز موجود نیست و اصولا برای کسانیکه تمایل دارند در مسیری مشخص برنامه های مستمر و هدفمندی را طی نمایند، طرحی در نظر گرفته نشده است .

از سویی دیگر، بی توجهی به آموزش جغرافیای کوهستانی و ناآگاهی از شناخت کوههای ایران کوهنوردان را در سمت و سویی خاص متمرکز می‌کند.

در مجموع رفتارهای فعلی کوهنوردان در رابطه با کوهستان و بخصوص کوههای شاخص ایران برخواسته از نگرش متولیان این حوزه می بایست ارزیابی شود، براین باور نیستم که ایشان عامدانه عمل می کنند  بلکه با بی توجهی به فرهنگ و منش کوهنوردی خود بخود مشتاقان کوهستان را در چنین مسیر و شرایطی رهنمون می سازند .

بسیار تلخ خواهد بود اگر غیر مسئولانه خود را مالک طبیعت و کوهستان بدانیم و سهم فرزندان و آیندگان خود را در نظر نگیریم . 
یکی از دلایل بزرگ برای حضور مردم در عرصه های طبیعت و بخصوص کوهستان ، لذت کشف است . در نظر بگیریم دوره ای را که دیگر هیچ فضای بکری در طبیعت و کوهستان وجود نداشته باشد . چنانچه امروزه نیز در بسیاری از کوههای شاخص ایران روح و فضای طبیعت دیگر وجود ندارد . کوهپیمایی در این عرصه ها مثال قدم زدن در خیابان شلوغ ولیعصر شده است . حس صعود و کوهپیمایی مدتهاست از این مسیرها زدوده شده است . فریادهای گوش خراش و هیاهوی رفت و آمد ها خلوت زیبای کوهپیمایی را از میان برده است .  

***********************
خلاصه

بنظر می رسد توجه به موارد زیر می تواند بنحو موثری موجب خود کنترلی و مدیریت رفتاری توسط کوهنوردان شود :

اول )  آموزش فرهنگ کوه در کنار آموزش های تکنیکی

دوم ) توجه به ارزش های حاصل از منش و رفتار صحیح کوهنوردی حتی برتر از ارزش های ناشی از فعالیت های شاخص

سوم ) آشنا نمودن کوهنوردان با اصول و قواعدی که مورد قبول کوهنوردان سایر نقاط دنیا می باشد

چهارم ) ارائه نقشه راه و سطوح رشد بر اساس رویکردهای مختلف و ارائه ایده هایی برای انجام فعالیت های کوهنوردی

پنجم ) تقدیر از فعالیت های فرهنگی و زیست محیطی در عرصه فعالیت های کوهستانی

ششم ) نظارت و کنترل مناطقی از کوهستان که مورد هجوم و استفاده خارج از رویه کوهنوردان هستند . توجه نمائیم کوههایی مانند دماوند ، علم کوه و سبلان و تفتان جز آثای طبیعی ملی ما هستند و آنانکه وارد این عرصه ها می شوند می بایست درک کاملی از این مفهوم داشته باشند و خود را در تخریب و تاثیرات منفی بر آنها مسئول بدانند .

هفتم )  آنچه بیش از هر چیز می بایست مورد توجه باشد آشنا نمودن کوهنوردان با مفاهیم و اصول بنیادی و رفتاری تعامل با طبیعت است . ایشان باید بپذیرند که آنچیزی که فعالیت ایشان را ارزشمند می سازد حرکت و فعالیت بر اساس قواعد و اصول است و نه دستیابی به قله ها با هر شرایطی ... پیشرفت در این عرصه می بایست بر اساس مسیری تعریف شده در نظر گرفته شود و علاقمندان تازه وارد به این عرصه می بایست آرام آرام و با درک مفاهیم پایه این مسیر را طی نمایند . ارزشمند ساختن حرکت بر اساس اصول و قواعد بهترین روش برای کنترل و مدیریت است .